Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2009

Γιατί η Ιστορία Έχει Σημασία;


«Γιατί πρέπει να μας απασχολεί η ιστορία;», ρώτησαν το καλοκαίρι του 2006 τον David McCullough κάτοχο δύο βραβείων Πούλιτζερ και «ανορθόδοξο» ιστορικό, σε ομιλία του στο Aspen Institute του Κολοράντο. Η απόκρισή του ήταν λιτή και επί της ουσίας, «Το να προσπαθείς να σχεδιάσεις το μέλλον δίχως να γνωρίζεις το παρελθόν, είναι σαν να προσπαθείς να φυτέψεις κομμένα λουλούδια». Μία φράση που μου εντυπώθηκε ακαριαία στο μυαλό, για να συνειδητοποιήσω λίγο αργότερα πόσο καλά δένει με τη φράση ενός άλλου μεγάλου Αμερικανού, του Προέδρου των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν (1945-53): «Το μόνο καινούριο που μπορείς να βρεις στον κόσμο είναι η ιστορία που δεν γνωρίζεις!»
Δεν ξέρω πώς μάθατε εσείς ιστορία στο σχολείο ή σε ακαδημαϊκό επίπεδο, όμως ο τρόπος που διδάχθηκα εγώ να τη βλέπω πριν από αρκετά χρόνια ήταν μόνο ως πολιτικές νίκες ή ήττες, στρατιωτικές συρράξεις και κοινωνικές αλλαγές. Αρκετά νούμερα δηλαδή, χρονολογίες, ονόματα συνθηκών και ηγετών και ούτω καθεξής. Δεν είναι όμως αυτό ιστορία, όχι μόνο αυτό.
Όσο περισσότερο ασχολείσαι μαζί της, τόσο περισσότερο καταλαβαίνεις πως η ιστορία πάνω απ’ όλα είναι η ιστορία των ανθρώπινων εμπειριών. Έχει να κάνει με την ανθρώπινη καρδιά, εμπεριέχει ανθρώπινα συναισθήματα και εξαρτήσεις, έχει να κάνει με το φόβο, την απληστία, αλλά και το ενδιαφέρον για τους λιγότερο τυχερούς της ζωής. Αυτή είναι η ουσία της ιστορίας και μόνο έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί η ιστορία οφείλεται γι’ αυτό που είμαστε, για το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα και για τον τρόπο με τον οποίο κοιτάμε το μέλλον και σχεδιάζουμε το αύριο.
Σκεφτείτε λοιπόν τι δύναμη ασκούν πάνω μας και στο μέλλον μας όλες αυτές οι ιστορικές στιγμές, τα πρόσωπα και οι κοινωνικές αλλαγές που διαστρεβλώθηκαν ή αποσιωπήθηκαν. Πόση δύναμη δια-τηρούν όλοι όσοι συμμετείχαν και επεδίωξαν αυτή τη διαστρέβλωση.
Γνωρίζουμε για παράδειγμα πως ο Χίτλερ και η Ναζιστική Γερμανία ήταν το απόλυτο κακό κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ότι ήταν τόσο ξεκάθαρα τα πράγματα. Αν γυρίσουμε όμως πίσω και «ζήσουμε» ξανά εκείνες τις στιγμές, θα δούμε πως η Αγγλία βρέθηκε ένα βήμα πριν τη συμμαχία με τη Γερμανία, ότι ο Στάλιν έρχεται ισόπαλος με τον Χίτλερ στο ερώτημα ποιος είναι ο μεγαλύτερος «δήμιος» της ανθρωπότητας και ότι χρειάστηκε μία δίκη με προκαθορισμένο αποτέλεσμα να προβληθεί live σε όλο τον κόσμο ώστε να εντυπωθεί στην αντίληψη του μέσου ανθρώπου ότι όντως στο Β΄ Π. Π. τα πράγματα ήταν άσπρο-μαύρο. Και αυτό δεν είναι παρά ένα μόνο παράδειγμα του πόσο εύκολα ο άνθρωπος χειραγωγείται μέσω της διαστρέβλωσης της ιστορίας.
Αν επομένως μιλήσεις στείρα για εκείνη την περίοδο, αν αφήσεις τα συναισθήματα και τον ανθρώπινο παράγοντα έξω, τότε θα παρουσιάσεις την εν λόγω κατάσταση μέσα από το φίλτρο της διαστρέβλωσης. Πώς θα αποφύγεις κάτι τέτοιο; Ο μόνος σίγουρος τρόπος είναι να μιλήσεις για μία ιστορική στιγμή ως ένα «παρόν» του παρελθόντος, να κάνεις δηλαδή μία «live ανταπόκριση» από το παρελθόν. Μόνο έτσι θα καταλάβεις ότι όλοι αυτοί που έζησαν γενιές πριν δεν σκέφτονταν ότι ζούνε «γενιές πριν», αλλά ζούσαν στην εποχή τους όπως ακριβώς ζούμε και εμείς στη δική μας. Θα καταλάβεις τον τρόπο με τον οποίο χειραγωγήθηκαν, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η ιστορία παραμορφώθηκε προς όφελος κάποιων και εις βάρος κάποιων άλλων.
Το
Απαγορευμένη Ιστορία εδώ και δύο χρόνια παρουσιάζει αυτή ακριβώς τη διαστρέβλωση που έχει υποστεί η παγκόσμια ιστορία. Ήρθε η ώρα λοιπόν για το επόμενο βήμα, για το κάτι παραπάνω, και η πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι εξαιρετικά μεγάλη.
Στόχος της δεύτερης εποχής λοιπόν του εντύπου είναι να πείθει σε κάθε τεύχος και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη ότι αυτή η διαστρέβλωση τον αφορά άμεσα, ότι πρέπει να κάνει κάτι, να αντιδράσει. Πρέπει να ενημερωθεί, να μελετήσει ιστορία, να γνωρίσει τους μηχανισμούς της διαστρέβλωσης. Το
Forbidden History είναι το παιδί της Απαγορευμένης Ιστορίας και ως γνήσιο τέκνο σκέφτεται σαν το γονιό του, όμως δρα ως μέλος της εποχής του. Το έντυπο πλέον κινείται σε ευρωπαϊκά πρότυπα, προσπαθεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σύγχρονου Έλληνα. Κάθε σελίδα του αιφνιδιάσει, προβληματίζει, σοκάρει, αποκαλύπτει, ενθουσιάζει αλλά και εξοργίζει. Φέρνει με λίγα λόγια τον άνθρωπο κοντά στα πάθη του, δίχως όμως να κουράζει. Βάλαμε ψηλά το πήχη; Δεν έχετε παρά να ανατρέξετε στις σελίδες του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας. Η αλήθεια όμως πονάει, αγγίζει θα έλεγα τις ευαίσθητες χορδές του ανθρώπου, οπότε μην περιμένετε η εμπειρία ανάγνωσης που θα έχετε να είναι μόνο ευχάριστη. Αλλά και σε αυτήν την περίπτωση εδώ είμαστε, έτοιμοι να εισέλθουμε σε ένα debate με τον αναγνώστη ή να φιλοξενήσουμε ένα debate αναγνωστών, όσο έντονο και αν είναι.
Το
Forbidden History ευελπιστεί να καθιερωθεί ως ένα ευρωπαϊκών προτύπων αξιόπιστο ιστορικό έντυπο άκρως «απαγορευμένων» και επικίνδυνων θεμάτων που βρίσκονται διαχρονικά στην επικαιρότητα. Αλλά όχι για να διδάξει απλά ιστορία, αλλά για να καταδείξει τη διαστρέβλωση που αφορά το σήμερα και χειραγωγεί εμάς τους ίδιους. Στόχος του Forbidden History είναι να συνειδητοποιήσουμε το εν λόγω γεγονός, να δείξουμε γιατί δεν πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη, γιατί δεν πρέπει να αφήσουμε την ιστορία να επαναληφθεί...

Nικόλαος Κουμαρτζής



Το παραπάνω κείμενο είναι το editorial του Νικόλαου Κουμαρτζή στο τεύχος 13 του διμηνιαίου περιοδικού Forbidden History της Μεταεκδοτικής Α. Ε., για το οποίο είναι εν έτη 2009 υπεύθυνος αρχισυνταξίας.